مدیریت گردشگری پایدار در ذخیره گاه زیست کره توران (استان سمنان)

صنعت گردشگری به عنوان یکی از بزرگترین صنایع جهان در حال حاضر نیازمند مدیریت یکپارچه ای می باشد تا بتواند به اهداف خود در چارچوب توسعه پایدار دست یابد. به کارگیری این شیوه از مدیریت در صنعت گردشگری و خصوصاً اکوتوریسم که با محیط های حساس و شکننده در ارتباط است، نیازمند در اختیار داشتن ابزار و روش های مناسب مدیریت پایدار است که سیستم پایش پایداری گردشگری بخش مهمی از آن به شمار می رود. از سوی دیگر، صنعت گردشگری به ویژه اکوتوریسم در ایران به دلیل وجود پتانسیل و منابع بالقوه می تواند به عنوان یک منبع درآمد عظیم، نقشی موثر ایفا نماید و کشور را از وابستگی به درآمدهای نفتی رها کند. در این پژوهش، مولفه ها و شاخص های گردشگری پایدار بر اساس ادبیات گذشته و نظر کارشناسان و خبرگان برای سنجش پایداری اکوتوریسم در ذخیره گاه زیست کره توران به کار گرفته شده است. مطالعه میدانی از طریق پرسش نامه و مصاحبه در جامعه گردشگران، مردم محلی و تسهیل گران صنعت گردشگری با استفاده از نمونه گیری باطبقه بندی بر اساس هزینه ثابت انجام شد. برای تحلیل داده ها از روش های آماری نظیر؛ تحلیل عاملی تأییدی، آزمون های مقایسه میانگین، آنالیز واریانس یکطرفه، آزمون همبستگی پیرسون و آزمون فریدمن استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که هر سه بعد گردشگری پایدار (زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی) با هم رابطه مثبت و معنادار دارند. همچنین، رضایت گردشگر و مشارکت مردمی و ایجاد آگاهی در میان 7 مولفه تشکیل دهنده این ابعاد رتبه اول و دوم را از نظر وضعیت موجود کسب نموده اند. بعد اجتماعی- فرهنگی در حال حاضر در وضعیت مناسب تری از سایر ابعاد قرار دارد و پس از آن بعد اقتصادی و در آخر بعد اکولوژیک قرار دارد. شایان توجه است که نظرات دو گروه تسهیل گران و جامعه محلی در ارتباط با ابعاد یکسان بوده و با گروه گردشگران متفاوت است. گروه تسهیل گران و جامعه محلی وضعیت نامناسب تری از منطقه را در ارتباط با سه بعد مورد بررسی گردشگری پایدار در مقایسه با گردشگران ارائه داده اند. در حال حاضر، فعالیت های متنوع گردشگری با توجه به پتانسیل بالای منطقه در آن برنامه-ریزی و اجرا نمی شود، در حالی که نتایج نشان می دهد، رضایت گردشگر به عنوان مولفه ای مهم می بایست مورد توجه قرار گیرد. در هر حال موقعیت فعلی منطقه از نظر هر سه بعد زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی- فرهنگی وضعیت ناپایداری دارد که می بایست با طرح ریزی راهبردهای مدیریت پایدار گردشگری و اجرای برنامه های عملی به سمت تبدیل آن به مقصدی مناسب در سطح ملی و منطقه ای تلاش شود.